Achtergrond

De Gemeente Riemst is gelegen in de zuidoostelijke hoek van de Vlaamse provincie Limburg, in Droog Haspengouw. Het maakt deel uit van het informele grensoverschrijdende Mergelland. Het Mergelland is het gebied waar een bepaalde steensoort, mergel, dagzoomt en ontgonnen is door de mens. Mergel is een lokale benaming voor een kalkareniet, een kalksteen die voor verschillende doeleinden gebruikt kan worden. 

Feitelijk gezien is de benaming mergel niet correct, in geologische termen zou dit een gesteente zijn met meer klei dan kalk. In de praktijk blijkt dat het kalkgehalte bijna altijd boven de 90% uitkomt, we moeten dan ook spreken van een echte kalksteen. Aangezien het woord mergel zo ingeburgerd is, gebruiken we in de spreektaal toch dit woord.

De gemeente Riemst is over grote oppervlaktes ondergraven met tientallen ondergrondse mergelgroeven. De totale oppervlakte nadert 200 hectare en omvat bijna 200 km ganglengte. Deze ondergrondse gangenstelsels zijn het resultaat van eeuwenlange mergelwinning. Mergel werd voor verschillende doeleinden gebruikt: als mergelpoeder om de grond te bemesten en mergelblokken als bouwsteen. Tegelijkertijd werd het gangenstelsel ook gebruikt voor secundaire doeleinden: om te schuilen, vee te stallen, opslagruimte van goederen of producten en voor de champignonkweek.

Waarde

De ondergrondse mergelgroeven zijn van groot belang voor verschillende vakgebieden. De grote hoeveelheid aan opschriften, tekeningen en inkrassingen bevatten een schat aan cultuurhistorische informatie die nauw verbonden is met de historie van de streek. Meer informatie is te vinden in de vele publicaties van de Studiegroep Ondergrondse Kalksteengroeven (SOK). Landschappelijk gezien zijn de ingangspartijen zeer bepalend en waardevol, soms behoren deze dan ook bij een beschermd dorpsgezicht. Alle mergelgroeven zijn ook beschermd als Natura 2000 gebied, ze zijn namelijk één van de belangrijkste habitatgebieden voor verschillende soorten vleermuizen, die deze o.a. gebruiken voor de winterslaap. 

Onroerenderfgoedrichtplan

Samen met het Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap Natuur en Bos, erfgoeddienst IOED Oost en de vrijwilligers van de Dienst Groeven wordt er gewerkt aan een onroerenderfgoedrichtplan, een nieuw instrument om onroerend erfgoed te behouden en te ontwikkelen voor de toekomst. In feite is het een langetermijnvisie waar alle partners en partijen zich aan engageren om het erfgoed voor de toekomst te behouden. Het project is enkele jaren geleden voortgekomen uit de groevenproblematiek in de gemeente Riemst. Het doel was een betaalbare, gedragen en uitvoerbare visie op de stabiliteitsproblematiek van de mergelgroeven te ontwikkelen met optimaal behoud van het aanwezige boven- en ondergrondse erfgoed en het vleermuishabitatgebied, alsook (maximaal) rekening houdend met de openbare veiligheid.

Unesco

Ook zijn we samen met Nederlandse en Waalse gemeentes en organisaties aan het onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om ons grensoverschrijdende Krijtland, waar mergel aan het oppervlakte komt, te laten erkennen als Unesco Geopark.